حق تقدم سهام بندی در متن قرارداد معامله اوراق بهادار است که به سرمایه گذار این حق را میدهد تا بتواند بدون دردسر تعدادی از اوراق سهام آینده شرکت را خریداری کند و به این ترتیب درصد مالکیت خود از شرکت را همچنان زنده نگه دارد. این حق به این دلیل به سهامداران داده میشود تا با گذشت زمان، ناخواسته سهام خود را از دست ندهند. در ادامه این مطلب یاد میگیریم که حق تقدم سهام چیست و چرا برای سرمایهگذاران حائز اهمیت است. پس اگر تازه با دنیای بورس آشنا شدهاید و هیچ شناختی از این مفهوم ندارید، پیشنهاد میکنیم تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
فهرست عناوین مقاله:
- حق تقدم سهام چیست؟
- گواهی حق تقدم خرید سهام چیست؟
- حق تقدم سهام چه مزایایی دارد؟
- آشنایی با انواع حق تقدم سهام
- مفهوم حق تقدم استفاده نشده
- آیا میتوان حق تقدم را به سهم عادی تبدیل کرد؟
- امکان فروش حق تقدم برای سهامداران
- میزان سودآوری حق تقدم برای سهامداران چقدر است؟
- تفاوت حق تقدم سهام با حق اولین امتناع
- کلام آخر
حق تقدم سهام چیست؟
حق تقدم سهام (Preemptive right) این فرصت را به سهامدار میدهد تا قبل از اینکه سهام جدید شرکت در دسترس عموم قرار گیرد، هر بار تعداد سهام بیشتری را خریداری کند و به این ترتیب درصد مالکیت خود از سهام کل شرکت را ثابت نگه دارد. این حق صرفاً برای سرمایه گذاران اولیه یا سهامداران عمده شرکت که میخواهند در صورت افزایش سرمایه شرکت و انتشار سهام جدید بتوانند از سهم خود محافظت کنند، در قالب بند یک قرارداد ارائه شده است. البته این مسئله کاملاً بستگی به سیاست های خود شرکت دارد و ممکن است شرکتی این حق را برای همه سهامداران کلان و خرد خود در نظر گیرد و آن را در اساسنامه شرکت ذکر کند.
حق تقدم سهام دارای نماد خاصی است
پس از اینکه مجمع شرکت برگزار شد و تصمیم بر آن شد که سرمایه شرکت افزایش یابد، برای آن دسته از سهامدارانی که تمایلی به شرکت در برنامه افزایش سرمایه ندارند، راه گریزی در نظر گرفته میشود. در این مجمع برای آن شرکت خاص نمادی تعریف میشود تا سرمایهگذاران بتوانند از طریق آن، حق خود را به دیگر سرمایهگذاران بفروشند. نماد حق تقدم با افزودن حرف فارسی «ح» به انتهای نام نماد بورسی تعریف میشود. فرضاً برای نماد بورسی «فباهنر»، نماد حق تقدم معادل «فباهنرح» خواهد بود.
هِجینگ غالباً یک استراتژی پیشرفته برای سرمایه گذاری در نظر گرفته می شود.
در این مقاله با هِج کردن(hedging) چیست؟ آشنا شوید.
گواهی حق تقدم خرید سهام چیست؟
پس از تصویب افزایش سرمایه، سهامداران شرکت فرمی دریافت میکنند تحت عنوان گواهی حق تقدم خرید سهام شامل کلیه اطلاعات مربوط به افزایش سرمایه شرکت. در صورت تمایل به حفظ درصد مالکیت و شرکت در افزایش سرمایه، این فرم باید ظرف مدت دو ماه (طبق قوانین بورسی – ممکن است تمدید شود) تکمیل شده و برای شرکت ارسال گردد. طبیعی است که عدم ارسال این فرم به معنی عدم تمایل سهامدار به شرکت در برنامه افزایش سرمایه شرکت تلقی خواهد شد.
درک بهتر حق تقدم سهام
بگذارید مثالی بزنیم. آقای رضوی صاحب یک تولیدی کفش و لباس زنجیرهای است که در سرتاسر کشور شعبه های مختلف دارد و با چندین سهامدار کار میکند. فرض کنید جناب رضوی تصمیم گرفته که یک شعبه دیگر در جای دیگری راه اندازی کند و برای افزایش سرمایه مربوط به تامین مالی این شعبه، 1000 سهم جدید برای جذب سرمایه گذاران بیشتر منتشر کرده است.
از آنجا که آقای رضوی مالک 51 درصد شرکت است، حق خرید 51 درصد از این سهام تازه منتشر شده را دارد که به آن حق تقدم میگویند. آقای رضوی میتواند پیشاپیش حق خرید سهام را از سرمایهگذاران جدید بگیرد و این سهم را از آن خود کند؛ اما این حق به معنی تعهد او به خرید نیست. هیچ کس نمیتواند او را مجبور کند بخشی از سرمایه تازه منتشر شده را خریداری کند و چنانچه تصمیم بگیرد از این حق استفاده نکند، این امکان برای او فراهم خواهد بود. هرچند سهم او از شرکت متناسب با سایر سرمایهگذاران کاهش مییابد و دیگر در راس امور شرکت نخواهد بود.
مثالی دیگر برای حق تقدم سهام
فرضاً اگر عرضه اولیه یک شرکت (IPO) شامل 100 سهم باشد و فردی 10 سهم را خریداری کند، او صاحب 10 درصد از حقوق صاحبان سهام شرکت خواهد بود. در ادامه این راه اگر شرکت پیشنهاد ثانویه 500 سهم دیگر را ارائه دهد، به سهامداری که مشمول حق تقدم است، باید این فرصت داده شود که برای محافظت از آن 10 درصد خود، به میزان لازم سهم جدید خریداری کند. در این مثال اگر قیمت سهام در هر دو مرحله یکسان باشد، خرید 50 سهم جدید حق قانونی آن سهامدار خواهد بود.
سرمایه گذاری که از این حق استفاده میکند، 10 درصد از حقوق صاحبان سهام شرکت را برای خود حفظ میکند. اما اگر تصمیم بگیرد که از حق تقدم استفاده نکند، همچنان 10 برگ سهم دارد که ارزش آن معادل 2 درصد سهام کل شرکت خواهد بود.
حق تقدم سهام چه مزایایی دارد؟
همانطور که اشاره کردیم، حق تقدم بیشتر برای سرمایه گذاران عمده با سهم زیاد در شرکت است و مزایای این حق نیز طبیعتاً بیشتر متوجه سرمایه گذاران اولیه و افراد داخل شرکت خواهد بود. اما برای خود شرکت هم مزایایی دارد.
مزیت حق تقدم برای سهامداران
- به وقت افزایش سرمایه و جذب سرمایه گذاران بیشتر، حق تقدم با ارجحیت دادن به مالکان فعلی شرکت، از قدرت فعلی سهامدار و حق رای او محافظت میکند.
- از آنجا که سهامدار برای خرید برگه های جدید سهام، قیمت داخلی شرکت (احتمالاً کمتر) را میپردازد، خرید سهام برای او سود بیشتری به همراه خواد داشت.
- در بدترین حالت، اگر قیمت سهام منتشر شده از قیمت داخلی شرکت کمتر باشد، سهام دار میتواند سهام ممتاز را به سهام بیشتر تبدیل کند و چنین امکانی برای او وجود خواهد داشت.
مزیت حق تقدم برای شرکتها
حق تقدم سهام در اصل انگیزهای برای سرمایهگذاران اولیه یک پروژه جدید است، اما جالب است بدانید که برای خود شرکت مزایای بیشتری به همراه دارد.
- برای یک شرکت، فروش سهام جدید به سهامداران فعلی از انتشار سهام در بازار بورس عمومی هزینه کمتری دارد. صدور سهام برای عموم، مستلزم پرداخت هزینه های مربوط به خدمات بانکی سرمایهگذاری است که متوجه بخش مدیریت فروش سهام شرکت خواهد بود. فروش مستقیم به سهامداران فعلی باعث کاهش هزینه حقوق صاحبان سهام شرکت و در نتیجه کاهش هزینه مربوط به سرمایه شده و ارزش شرکت را افزایش میدهد.
- حق تقدم میتواند انگیزهای باشد تا شرکت عملکرد کلی خود را بهبود بخشد و بتواند سهام جدید را با قیمت بالاتری منتشر کند.
- ارائه حقتقدم به سرمایه گذاران شرکت، قیمت خرید سهام جدید را برای آنها کاهش میدهد. در نتیجه میزان استقبال سرمایه گذاران فعلی از سهام جدید و سرمایه جذب شده بیشتر خواهد بود.
- در نظر گرفتن حقتقدم برای یک شرکت، موجب افزایش ظرفیت استقراض آن شرکت خواهد شد.
معایب حق تقدم سهام برای شرکتها
برخی از شرکتها حق تقدم را لغو میکنند، زیرا زمانی که سعی دارند از طریق انتشار سهام پول نقد جمع آوری کنند، این حق به آنها ضربه میزند. زمانی که شرکت سهام جدید را با قیمت کمتری نسبت به سهام فعلی منتشر میکند، خرید آن برای سرمایه گذاران جزء (با استفاده از حقتقدم) به صرفه و منطقی نیست. همچنین سرمایه گذاران اصلی از این موقعیت سوء استفاده میکنند و سهام جدید را با قیمت کمتر خریداری میکنند تا قدرت بیشتری در شرکت به دست آورند. این یکی از معایب بزرگ حقتقدم سهام برای شرکتها است.
آشنایی با انواع حق تقدم سهام
وقتی که قرارداد سهام خود را مطالعه میکنید، ممکن است سه نوع متفاوت این حق به چشمتان بخورد. اول حق تقدم خرید سهام عادی که متداولترین نوع حقتقدم بوده و صرفاً برای خرید برگه های سهام جدید شرکت مورد استفاده قرار میگیرد. دوم حقتقدم خرید اوراق بهادار قابل تبدیل به سهام است و همانطور که از نام آن پیداست، مربوط به خرید اوراق قرضه یا انواع اوراق بهادار است که میتواند به سهام عادی تبدیل شود. آخرین نوع حق تقدم خرید انواع دیگر اوراق بهادار است که مربوط به خرید سهام ممتاز و سهام سایر شرکتها و در کل خرید انواع اوراق قرضه است.
مفهوم حق تقدم استفاده نشده
فرض کنیم شرکتی پس از تصمیم به افزایش سرمایه، حقتقدم را منتشر میکند. در صورت عدم استفاده از از این حق و تکمیل فرم مربوطه و فروش حقتقدم در مدت زمان تعیین شده (معمولاً 60 روز)، حق فرد به عنوان حق تقدم استفاده نشده از طریق آگهی و حراجی به فروش میرسد. در این حالت کارمزد فروش از وجه کل کم شده و باقیمانده مبلغ به حساب سهامداران واریز خواهد شد.
آیا میتوان حق تقدم را به سهم عادی تبدیل کرد؟
بله، امکان تبدیل حق تقدم به سهم عادی وجود دارد. برای تبدیل حق تقدم به سهم عادی، به ازای هر گواهی باید مبلغی معادل ارزش اسمی سهم پرداخت شود. این مبلغ درحال حاضر هزار ریال (1000 ریال) معادل صد تومان (100 تومان) است که باید به ازای هر یک برگ گواهی پرداخت شود تا در نهایت یک سهم به فرد تعلق گیرد.
این مبلغ باید طی مدت زمان تعیین شده برای پذیره نویسی پرداخت شود و در صورت پرداخت، سازمان بورس کشور، طی سه الی شش ماه افزایش سرمایه را ثبت و حقتقدم سهامداران را به سهام عادی آنها تبدیل میکند. البته سرمایه گذاران میتوانند در این پروسه شرکت نکنند و حق تقدم خود را به فروش برسانند.
مقاله نکات طلایی مدیریت ریسک و سرمایه گذاری را از دست ندهید.
امکان فروش حق تقدم برای سهامداران
بله، سرمایه گذاری که تمایلی به تبدیل به حقتقدم به سهام عادی ندارد، این امکان را دارد تا حقتقدم خود را از طریق کارگزاری خود یا هر سیستم معاملاتی آنلاین دیگر به طور مستقیم به فروش برساند، اما باید این کار را طی بازه زمانی مشخص که مهلت فروش حق تقدم است، انجام دهد و این بازه معمولاً 60 روزه است. بعد از اینکه فرایند افزایش سرمایه توسط مجمع تصویب شد، نماد بورسی سهام شرکت به شکلی که بالا ذکر شد (نماد بورسی + ح) در پرتفوی کارگزاری سهامدار قابل مشاهده است که میتوان آن را فروخت یا تبدیل به سهم عادی کرد.
هر سرمایه گذار جدیدی که این حق تقدم ها را خریداری کند، وارد مجمع سرمایه گذاران میشود و پس از پرداخت مبلغ اسمی گواهیها، سهام خود از شرکت را دریافت میکند. همچنین در صورت تمایل میتواند این حق را خرید و فروش کند و از نوسانات آنها درآمد کسب کند.
میزان سودآوری حق تقدم برای سهامداران چقدر است؟
جالب است بدانید که دامنه نوسان حق تقدم نسبت به سهم عادی، دو برابر بیشتر است و این یعنی ریسک بالاتری هم دارد. وقتی از بازار بورس و سرمایه حرف میزنیم، میدانیم که نوسان دو برابری همانطور که سود بیشتری به همراه دارد، در صورت سقوط ضرر سنگینتری هم به دنبال خواهد داشت. یعنی در صورت داشتن اطلاعات کافی در مورد زمان درست ورود و خروج، از این دامنه نوسان 20 درصدی احتمالاً سود زیادی نصیبتان خواهد شد. اما اگر تازه کار باشید و تحلیلهای درست و تجربه کافی نداشته باشید و ندانید چه زمانی باید حق تقدم را بخرید یا بفروشید، ممکن است کل سرمایه خود را در بازار از دست بدهید.
پیشنهاد آکادمی g2o به شما این است که برای تحلیل های درست در بازار سرمایه مقاله تحلیل تکنیکال چیست؟ را مطالعه کنید.
تفاوت حق تقدم سهام با حق اولین امتناع
حق تقدم سهام و حق اولین امتناع بسیار مشابه هستند و کارکرد آنها عملاً یکی است. حقتقدم به سهامدار این امکان را میدهد تا در آینده سهام صادر شده توسط شرکت را خریداری کند و بتواند میزان دارایی خالص خود از سهام شرکت را حفظ کند.
حق اولین امتناع (یا ROFR) حقی است که به سهامدار داده می شود تا سهام فروشی یک سهامدار دیگر را با ارجحیت بالاتری خریداری کند. به عبارت دیگر، اگر سهامداری قصد فروش سهام خود به شخص ثالث را داشته باشد، قبل از فروش سهام به سرمایه گذار جدید، باید ابتدا خرید سهام فروشی خود را به سایر سهامداران مشمول ROFR پیشنهاد دهد. هر دو این حقوق با این هدف طراحی شده اند تا سهامداران فعلی بتوانند از قدرت و درصد مالکیت خود در شرکت محافظت کنند.
کلام آخر
حق تقدم سهام در درجه اول مربوط به سهامدارانی است که سهم قابل توجهی در شرکت دارند و میخواهند سهم خود را در آینده حفظ کنند. عموماً سرمایه گذاران اولیه شرکت یا سایر ذینفعان اصلی مشمول این حق هستند که به طور قراردادی حق خرید سهام جدید شرکت در آینده را داشته باشند و سهامداران خرد از چنین حقی بهرهمند نخواهند بود. در این مقاله سعی کردیم به طور جامع و کامل به بررسی حق تقدم سهام، نحوه کارکرد آن و علت اهمیت این حق بپردازیم و امیدواریم که برایتان مفید واقع شده باشد.
اگر اطلاعات بیشتری در این زمینه دارید یا قبلا خرید و فروش حق تقدم سهام را تجربه کرده اید، خواهشمندیم نظرات و دانسته های خود را با ما و همراهانمان به اشتراک بگذارید.
منبع: myaccountingcourse